Enfeksiyonların Bulaşma Yolları ve Korunma Yöntemleri
- Hava yolu ile
Mikroorganizmaları içeren partikül yada toz parçacıkları havada uzun süre asılı kalır ve hava akımları ile geniş alanlara yayılırlar. Solunarak duyarlı konak tarafından alınırlarsa hava yolu ile bulaş meydana gelir. Örneğin: Tüberküloz (Verem)
- Temas yolu ile
Doğrudan temas, dolaylı yoldan temas ve damlacık saçılması (öksürme, hapşırma, gülme ile ortama saçılan damlacıklar) yollarından biri ile olur.
- Doğrudan temas:
Mikroorganizmaların insandan insana fiziksel temas ile bulaşmasıdır. Uçuk ve uyuz örnek verilebilir.
- Dolaylı temas:
Duyarlı kişi mikropla bulaşmış bir nesneye dokunursa meydana gelir. ( Kapı kolu, asansör düğmesi v.b.)
- Damlacık saçılması:
Hasta kişinin solunum salgıları ile temas sonucu oluşur. Konuşma, gülme, hapşırma, öksürme ile hasta birey ortama enfekte salgılar saçar. Bunlar havada 1 metre kadar yayılarak yakındaki kişinin ağız, burun, göz dokularında yerleşebilir. Boğmaca, grip, zatürre damlacık saçılması ile bulaş gösteren enfeksiyonlardır.
- Ara kaynak ile
Duyarlı bir kişi tarafından alınıncaya kadar mikroorganizmaların yaşam döngüsünü sağlayan maddeler ara kaynaktır. Su, kan, serum, plazma, çeşitli tedaviler, yiyecek maddeleri ve dışkı ara kaynak olabilir. Tifo, Hepatit A, Kolera bu enfeksiyonlara örnek verilebilir. Yurt dışı seyahatlerinde açıkta satılan yiyecekleri almamak, kapalı kutularda satılan ve güvenli olduğundan emin olunacak sıvıları tüketmek sağlık açısından çok önemlidir.
- Vektör yolu ile
Mikroorganizmayı canlı bir organizmaya aktaran pire, kene ya da sivrisinek gibi bir ara taşıyıcı ( vektör ) varsa vektör yolu ile bulaş meydana gelir. Daha çok tropikal bölgelerde görülür. Lyme hastalığı kenelerle, sıtma sivrisineklerle insanlara bulaşan hastalıklardır.
Enfeksiyonlardan Koruyucu Önlemler
Enfeksiyon hastalıklarının ortaya çıkmasını ve yayılmasını önlemek için yapılabilecek birçok yol bulunmaktadır.
Bunları şöyle sıralayabiliriz:
- Kapsamlı Bağışıklama:
Enfeksiyon hastalıkları görülen bölgelere seyahat edenlerin ya da bu bölgelerden göç edenlerin aşılanması, çocukluk ve yetişkin aşılarının tam ve düzenli yapılması önerilir. Günümüzde bağışıklama ile difteri, tetanoz, boğmaca, kızamık, kızamıkçık, bazı menenjit tipleri, çocuk felci, hepatit B, hepatit A, pnömokoksik pnömoni (zatürre), tüberküloz, influenza (grip) ve kuduz dahil olmak üzere birçok hastalığı kontrol etmek mümkündür.
- Koruyucu İlaçlar:
Hastalık ortaya çıkmadan o hastalığa karşı etkili ilaçların başlanabilir. Koruma amaçlı antibiyotik kullanımı ancak tehlikeli enfeksiyonlarla karşılaşma olasılığı bulunan kişiler için olmalıdır. Sıtmanın endemik olduğu ülkelere giderken sıtmaya karşı koruyucu ilaç kullanımı örnek verilebilir.
Antibiyotiklerin gelişigüzel fazla miktarda ve sürede, hatalı kullanımı dirençli mikroorganizmaların ortaya çıkmasına ve sonuç olarak tedavisi güç enfeksiyonların gelişmesine neden olur.
- Beslenme:
Vücut besinler yoluyla alınan proteinlerden antikorlar üretir. İyi beslenmeyen kişi yetersiz protein alımından dolayı, yayılım gösteren mikroorganizmalara karşı yeterli mücadele oluşturamaz. Bu nedenle dengeli beslenme vücudun mikroplardan korunması ve vücut direnci için çok önemlidir.
- Çevresel koşulların düzeltilmesi:
Kirli, sağlıksız ve bakımsız ortamlar her türlü enfeksiyon için en iyi zeminlerdir.
- Hijyen :
Sadece su ve sabunla yapılacak basit bir uygulama bu iş için yeterlidir. Temizlik kurallarına uymak cildi kaygan ve nemli tutarak, cilt çatlaklarından korur. Bu da mikropların ciltten geçişini engeller. Hijyenin yetersiz olması enfeksiyon riskini artırır. Bakımsız cilt daha kolay çatlar, aynı zamanda kirli bir cilt mikroorganizmaların barınmasına ve çoğalmasına uygun bir ortam oluşturur.
- Maske kullanımı:
Özellikle solunum yoluyla bulaşan enfeksiyon hastalıklarında ( tüberküloz, soğuk algınlığı, difteri, grip, boğmaca ) ve diğer bütün bulaşıcı hastalıklarda uygun maske kullanımı, enfeksiyonun bulaşmasının ve kişiler arasında yayılımının önlenmesinde çok büyük önem taşır. Normal koruyucu maske, mikroplara karşı öldürücü madde içeren T maske, daha rahat solunumun da yapılmasını sağlayan geliştirilmiş özel maskeler mevcuttur.
- Seyahat önlemleri:
Yurtdışı seyahatlerine çıkılacaksa gidilecek ülkedeki bulaşıcı hastalıklardan korunmak için en az 15 gün önce seyahat sağlığı merkezlerine başvurarak gerekli aşıları yaptırmak, koruyucu ilaçları başlamak ve danışmanlık hizmet almak bireysel olarak yapılması gereken çok önemli uygulamalardır.
Genel enfeksiyonlardan korunmak ve bulaşma riskini azaltma önlemleri olarak;
1. El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptikleri kullanılmalıdır. Antiseptik veya antibakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
2. Yemek hazırlamadan önce ve hazırladıktan sonra, yemek yemeden önce, tuvalete girerken ve çıkarken, eller görünür bir şekilde kirlendiğinde, canlı ve ölü hayvanlarla temas sonrasında ellerinizi sık yıkayınız.
3. Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
4. Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (mümkün ise en az 1 m uzakta bulunulmalı).
5. Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller sık sık yıkanmalıdır.
Bugün için ülkemizde sağlıklı kişilerin maske kullanmasına gerek yoktur. Herhangi bir viral solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan kişinin öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağzını tek kullanımlık kağıt mendil ile örtmesi, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içini kullanması, mümkünse kalabalık yerlere girmemesi, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnunu kapatması, mümkünse tıbbi maske kullanması önerilmektedir.
